Als je erover denkt om korte verhalen te gaan schrijven dan heb je al bij jezelf ontdekt dat je van schrijven houdt. Je wilt de buitenwereld iets vertellen, je houdt van taal of wilt vooral dat ene verhaal delen. Genoeg ingrediënten om iets op papier te gaan zetten en je verder te bekwamen in dit prachtige ambacht.
Bijna iedereen kan schrijven, maar de beheersing van het ambacht vraagt om oefening. Door veel te lezen ontwikkel je al een basisgevoel voor geschreven taal, maar je eigen stijl ontstaat vooral door het schrijven zelf. Oefening baart kunst, zoveel is duidelijk. Maar om die kunst nog beter onder de knie te krijgen zijn een aantal tips heel prettig. Ook ervaringen van schrijvers kunnen van aanvullende waarde zijn.
Naast 4 praktische tips tussendoor vertel ik hier over mijn eerste ervaringen met het schrijven van korte verhalen.
Korte verhalen schrijven
Het hoeft niet meteen een heel boek te worden als je een verhaal wilt schrijven. Zelf begon ik met een bundel waargebeurde verhalen, non-fictie dus, door op zoek te gaan naar vrouwen die onvrijwillig kinderloos waren. Een thema dat raakte aan mijn eigen ervaringen. De verhalen waren gemiddeld zeven A4’tjes lang, korte verhalen dus. Dat deze uiteindelijk gebundeld zijn in een boek met dertien verhalen maakt het nog geen lang verhaal.
Het genre ‘korte verhalen’ suggereert misschien dat het daarom gemakkelijker is dan het schrijven van lange verhalen. Dit is beslist niet het geval. Met minder woorden wil je nog steeds een krachtig verhaal schrijven, met een kop, een staart en een aansprekende inhoud. Juist dan komt het aan op bondigheid en veel schrappen, met behoud van de essentie. In mijn blog Op reis naar een roman beschrijf ik de weg naar mijn eerste lange verhaal.
Tip 1 Bepaal het thema
Zodra je ongeveer weet waarover je wilt gaan schrijven denk dan vervolgens na over het specifieke thema. Je hebt slechts beperkte ruimte voor je verhaal. Meerdere verhaallijnen zijn om die reden af te raden, daarmee maak je snel een slordige en moeilijk te volgen indruk. Focus op één thema en blijf daarbij.
Kort en krachtig dus, maar juist dan komt het aan op gebruik van de juiste woorden. Voor een prettige leesbaarheid is een ruime vocabulaire – met gebruik van synoniemen – een groot voordeel. In korte verhalen is het plot doorgaans goed samen te vatten in één of twee zinnen. Ook hier geldt: bedenk wat jij wilt overbrengen en zoek daar hét woord bij dat de juiste lading dekt.
Leesbevorderingsproject
Later werd ik uitgenodigd om deel te nemen aan een leesbevorderingsproject voor kinderen in de regio Venlo. Kinderen werden actief betrokken bij het lanceren van een verhaalidee, vervolgens werden 43 Limburgse schrijvers benaderd om van een idee een kort verhaal op papier te zetten. Als laatste sloten 43 kunstenaars aan om de verhalen te illustreren. Zo werden kinderen in staat gesteld het traject te volgen van het begin van een verhaalidee tot aan het einde wanneer het daadwerkelijk in een boek verschijnt. En zelf werd ik uitgedaagd om vanuit een klein idee een kort verhaal te verzinnen, mijn eerste ervaring met fictie.
Ik kreeg de opdracht om te schrijven over een jongetje dat met zijn ouders vlucht voor de oorlog vanuit Syrië en uiteindelijk in Nederland aankomt. Ondanks de tragiek van dit thema was ik blij dat een jongetje in Nederland had nagedacht over een leeftijdsgenootje in een oorlogsgebied. Gezien mijn affiniteit met dit onderwerp was het nog mooier om er een verhaal aan te koppelen.
Tip 2 Beperk het aantal personages
‘In der Beschränkung zeigt sich der Meister’ zegt de Duitser. Wat geldt voor het aantal verhaallijnen gaat ook op voor het aantal personages. Beperk je in een kort verhaal tot maximaal drie of vier rollen. De lezer moet zich een beeld kunnen vormen van de opgevoerde personages en deze komen tot leven door ze te laten handelen, spreken, denken of voelen. Dit vraagt al om een bepaalde hoeveelheid woorden.
Vaak wil je ook een indruk geven van de omgeving en de tijdspanne. In een tekst doe je dit hoofdzakelijk met woorden. Om in tussentijd ook nog het verhaal te vertellen heb je al snel te maken met een groeiende hoeveelheid tekst. De kunst van het korte verhaal is de hoofd- van de bijzaken te onderscheiden en je te beperken tot datgene wat nodig is om dit specifieke thema over te brengen.
Welk perspectief kies je?
Vanuit welk perspectief zou ik gaan schrijven? Het maakt natuurlijk verschil of je de taal van een kind moet verwoorden of van een volwassene. Het werd een gemengd perspectief, waarin zowel het jongetje Najib als zijn beide ouders aan het woord komen, terwijl ze op de vlucht zijn en veel meemaken.
Ook de culturele component nam ik mee in deze reis. Hoe anders is het beeld van de omgeving als je door Turkije trekt – met ruige berggebieden, moskeeën en minaretten – dan dat je vervolgens in het welvarende Europa terecht komt. Kerktorens, varkens om op te eten en nog veel meer kleine vreemde dingen wekten de verwondering van Najib. Mijn topografiekennis was ook niet overbodig om de reis waarachtig neer te zetten.
Een rond verhaal
Dit geheel mocht niet meer dan vijf A4’tjes bevatten, dus moest ik op zoek naar een goede balans tussen tijd, afstand, ervaringen, dialogen en bondigheid. Daarbij wilde ik het verhaal ook van een mooie boodschap voorzien, waardoor het aan literaire waarde kon winnen. Mijn verhaal kreeg als titel ‘oorlog, hoop en liefde’, waarin vooral de kleine menselijke steun onderweg van waarde bleek om een groot trauma door te komen.
Lang verhaal kort, het boek werd feestelijk te water gelaten met acteur Hub Stapel als presentator. Alle schoolkinderen, schrijvers en kunstenaars werden met elkaar in contact gebracht, waardoor begin en einde van de ontstaansgeschiedenis van het boek samenkwamen. Een rond verhaal, niet alleen de verhalen zelf, maar ook het proces. Behalve de vele schoolkinderen was ook ik een ervaring rijker.
Tip 3 Creëer een spanningsboog
Evenals in boeken vormt het plot de basis van het korte verhaal. Probeer daar naar toe te werken, zowel in het gedrag van de personages en dialogen als in gebeurtenissen. Waar je in een boek prachtig kunt uitweiden over een bekoorlijk landschap of romantische ontmoeting, daar vraagt een kort verhaal vooral om actie, to-the-point.
Doorgeven van inspiratie
Dit concept nam ik mee naar mijn schoolprojectje in Bardia, Nepal. Daar nodigde ik kinderen uit tot het schrijven van verhalen, met eigen illustraties. Sommigen sloegen meteen driftig aan het schrijven, anderen gingen liever voetballen of touwtje springen. Daar zag je al de tweedeling van schrijvers in de dop en degenen die er nooit aan zouden beginnen. Ik nam een stapel verhaaltjes mee naar huis, werkte alles uit tot een boekconcept, ging er vervolgens mee naar een uitgeverij en niet veel later was daar een echt boekwerkje met de titel ‘Stories and dreams from Nepal’.
Talent is overal, maar om dit daadwerkelijk tot bloei te laten komen is het meestal nodig dat iemand dit aanwakkert, stimuleert. Nu zijn het kleine dromen die werkelijkheid kunnen worden voor de schrijvertjes van Bardia, later kan dit ook zomaar gebeuren bij grote dromen. Dit was wat ik zag toen de kinderen hun eerste eigen boek in handen kregen.
Tip 4 Leer van de Groten
Vele beroemde schrijvers publiceerden korte verhalen. Het is dus een beproefd genre, populair ook. Gemakkelijk om een verhalenbundel in stukjes te lezen. Je kunt aan het begin, in het midden of aan het eind van een boek beginnen, dat maakt meestal weinig uit. Voor een bepaald type lezer prettiger dan een dikke pil die om te veel concentratie vraagt.
Maar voor de schrijver vormt het korte verhaal een andere uitdaging, zoals je eerder al kon lezen. Wil jij, net als ik, de uitdaging aangaan tot het schrijven van korte verhalen, begin dan met het lezen ervan. Al doende leer je van de Groten der Literatuur, ook als je klein begint.
En vergeet vooral niet, nadat je details hebt aangepast, stukjes hebt geschrapt, om goed te kijken of daarmee de rest van het verhaal nog klopt.
Loop jij vast in het schrijven van een of meer korte verhalen?
